Strindberg nazywał go „genialnym Polakiem”. Na jego nagrobku widnieje napis „Meteor Młodej Polski”. Stanisław Przybyszewski bywał często w Toruniu, ale jego najdłuższe pobyty związane były z dramatycznymi chwilami – to u nas przeszedł wyczerpujący odwyk alkoholowy, który w dalszej perspektywie okazał się nieudany. To u nas – już na skraju zapomnienia przez życie literackie wolnej Polski – mieszkał w salonach Kazimiery Żuławskiej w kamienicy przy ul. Bydgoskiej, licząc, że w Toruniu ostatecznie znajdzie swoją przystań.

W Zofijówce na Bydgoskim Przedmieściu zetknął się między innymi ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem. Słynny malarz i dramaturg pisał tam na zlecenie toruńskiego teatru dramat „Warjat i zakonnica”, spędzając sen z powiek cenzorom i obrońcom moralności. Tak jak Przybyszewski swoją sztukę kierował przeciwko wszystkim siłom, które chciały zdławić twórczą i życiową indywidualność. W jego dwóch toruńskich pracach – zdaniem historyków – powracają tematy i motywy, które były żywe podczas dyskusji w Zofijówce.

Ale na tym literackie losy Bydgoskiego Przedmieścia się nie kończą. Na przełomie lat 40. i 50. pomieszkiwał tutaj młody student prawa Zbigniew Herbert. Jeden z najwybitniejszych poetów współczesnych zajmował mały pokój w mieszkaniu przy ul. Konopnickiej, a chwilę wcześniej waletował w sali nr 14 nad stołówką uniwersytecką. Codziennie przez trzy lata i trzy miesiące pokonywał stamtąd trasę do Collegium Maius, harmonijki i Ratusza Staromiejskiego. W Toruniu kształtowała się jego filozoficzna i literacka wrażliwość.

Kilka dekad później pod budką z piwem niedaleko akademików przy ul. Mickiewicza z powodów zupełnie towarzyskich często wystawali Edward Stachura i Ryszard Bruno-Milczewski, ratując się przed glątwą i typową dla lat 70. rezygnacją.

Bydgoskie Przedmieście przed wojną tętniło życiem – działały tu kina i ekskluzywne restauracje; kipiało życie towarzyskie. Niewątpliwie ówcześnie torunianie oglądali filmy z Polą Negri i Heleną Grossówną. Pierwsza z nich zdobyła Hollywood i prowadziła przez dekady życie celebrytki w USA i Europie. Druga zaś zrobiła karierę w polskim kinie i teatrze i ma za sobą udział w powstaniu warszawskim.

Śladami tych wszystkich postaci wyruszymy na spacery literackie, które są częścią projektu „Negri Grossówna Żuławska”, organizowanego przez Toruńską Agendę Kulturalną. Zaczną się o godz. 11 w piątek 24 i 31 stycznia 2025. Poprowadzi je animator kultury Grzegorz Giedrys. Zbiórka pod Kulturalnym hubem Bydgoskiego Przedmieścia przy ul. Bydgoskiej 50. Wstęp wolny.

Zachęcamy do śledzenia strony oraz mediów społecznościowych Kulturalnego hubu Bydgoskiego Przedmieścia.